غزه، اشغال، و دنیاگیری[1] کرونا

نوار غزه يكي از متراكم ترين مناطق جهان از نظر جمعيتي است که به دلیل محاصره رژیم صهیونیستی، بزرگترین زندان منطقه ای جهان نام گرفته است. این محاصره که از سال 2007  و به بهانه جلوگیری از انتقال تسلیحات به غزه، شدت گرفته و ابعاد عجیبی چون محدودیت ورود سوخت، مواد غذایی، دارو و مصالح ساختمانی و محدودیت عبور و مرور افراد را شامل می شود، زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار داده و آن ها را از طبیعی ترین حقوق انسانی خود محروم کرده است. به قدرت رسیدن حماس در غزه از بهانه های ادامه و تشدید این محاصره، و همچنین حمله و بمباران متعدد این باریکه 365  متر مربعی بوده است. جنگ های سال های 2008، 2012 و 2014 آسیب های جدی به زیرساخت های غزه وارد کرد که وجود محاصره و ممانعت از ورود مصالح ساختمانی،  مانع از بازسازی این زیرساخت ها و در نتیجه تشدید مشکلات مردم این منطقه شده است.

به گزارش دفتر هماهنگی کمک‌های انسانی سازمان ملل متحد در غزه نیمی از دستگاه‌های مربوط به احیا و مراقبت های ویژه بیمارستان شفا، به خاطر فقدان انرژی و قطعات یدکی از کار افتاده است. نهاد امدادی اوکسفم نیز زندگی در نوار غزه را به علت عدم دسترسی به کلر و تصفیه آب آشامیدنی بسیار سخت توصیف کرده است.

از نيمه اسفند ماه سال گذشته و با شيوع كرونا در خاورميانه، با اعلام خبر ابتلا دو فلسطيني به كوويد 19، ورود ويروس كرونا به نوار غزه به صورت رسمي اعلام شد. با گذشت چندین ماه از شيوع ويروس كرونا در فلسطين، شمار مبتلايان در اين منطقه روز به روز در حال افزايش بوده و بر اساس آمار اعلام شده دفتر سازمان جهاني بهداشت در غزه، تست غربالگري كروناي نزديك به 30 درصد ساكنان غزه مثبت شده است.مسلم است که با شرایط موجود در غزه تحت محاصره، امکان مقابله مؤثر و کارآمد با جولان همه گیری کورونا وجود ندارد. گرچه اسرائیلی ها مدعی همکاری انسانی جهت تسهیل مبارزه با این همه گیری هستند، اما رسانه ها نظام بهداشت و درمان غزه را در آستانه فروپاشی دانسته و شرایط این منطقه را "محاصره درون محاصره" نامیده اند[2].

در حال حاضر بر اساس گزارشات وزارت بهداشت فلسطين، تا ابتداي سال 2021 نزديك به 50 هزار مورد تایید شده کرونا در غزه ثبت و از میان آن ها نزديك به 400 مورد مرگ گزارش شده است². بر اثر شدت گرفتن کنترل ها و ممنوعیت تردد توسط فلسطینیان، بیماران بسیاری در نوار غزه بدون امکانات بهداشتی با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند و جان خود را از دست می دهند.

البته همه گیری کرونا به شکل غیرمستقیم هم بر وضعیت بهداشتی ساکنان غزه تأثیرگذار بوده، به این صورت که محدودیت های ناشی از گسترش این ویروس مانع دسترسی به مراقبت های روزمره پزشکی شده است. به عنوان نمونه می توان به شرایط سخت بیماران مبتلا به سرطان ودیابت و همچنین به بهداشت و درمان چشم و بینایی اشاره کرد:. طبق گزارش بنیاد فرد هالوز محدودیت ها باعث شده که دسترسی به خدمات بهداشتی چشم مختل گردد به شکلی که افراد در معرض مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی قرار گرفته اند،  در حالی که با درمان ها و عمل های به موقع می توانستند از چنین آسیب هایی جلوگیری کنند[3]. حداقل 1 میلیارد نفر در جهان دارای اختلال بینایی هستند که می توان از آن جلوگیری کرد اما میزان نابینایی در جمعیت فلسطین ده برابر بیشتر از غرب است.

کودکان غزه نیز در زمان قرنطینه، با مشکل درس خواندن از راه دور در شرایطی که سرویس دهی اینترنت قابل قبول نیست و مسئله قطعی برق نیز وجود دارد، دست به گریبان هستند.

از طرفی در زمینه نحوه دریافت و توزیع واکسن کورونا نیز ابهامات زیادی وجود دارد. اسرائیل مدام در رسانه های غربی به عنوان نمونه موفق توزیع گسترده واکسن کورونا معرفی می شود؛ بیش از 10 درصد جمعیت در فاصله زمانی کوتاهی اولین دوز واکسن را دریافت کرده اند، درحالی که این رژیم هیچ برنامه ای برای واکسیناسیون فلسطینی های ساکن کرانه باختری و نوار غزه ندارد[4]. این در حالی است که طبق حقوق بین الملل، بنابه ماده 56 کنوانسیون چهارم ژنو، قدرت اشغالگر ملزم به تأمین سلامت عمومی و بهداشت در مناطق تحت اشغال خود است[5].

در جریان محاصره غزه، سازمان های بشر دوستانه و خیریه مختلفی، به فعالیت در این منطقه جهت تأمین برخی نیازهای حیاتی و ضروری مردم پرداخته اند. با شیوع ویروس کورونا نیز این سازمان ها و گروه ها به تلاش برای پر کردن خلأهای ناشی از نبود نظام بهداشت و درمان کارآمد پرداخته اند. کمک های سازمان بهداشت جهانی به غزه بعد از گذشت دو ماه از شیوع کرونا  نهايتا 1000 عدد کیت تشخیص کرونا بوده که البته تعداد 19 هزار کیت تشخیص نیز از ژنو به غزه ارسال شده است⁵ و دیگر كشورها از جمله تركيه نقش موثری در ارسال کمک های در جهت تشخيص كرونا داشته اند.⁶موسسه خیریه قطر نیز همزمان با شیوع ویروس کرونا، شش دستگاه ECG تامین و به مراکز بهداشتی درمانی زیر مجموعه وزارت بهداشت در غزه فلسطین تحویل داد. البته یکی از ایرادهای این نوع کمک های بشر دوستانه، عدم ثبات و غیرقابل اطمینان بودن آن است به این معنا که مسئولین بهداشت و درمان نمی دانند به چه تعداد تجهیزات، مانند کیت های آزمایشی، دسترسی خواهند داشت تا بتوانند بر اساس آن برنامه ریزی کنند.

بنابراین گرچه کمک های خیرخواهانه سازمان های مختلف برخی از نیازهای ضروری را تأمین می کنند اما در عمل همانند مسکن موقت عمل کرده و قادر به فراهم کردن شرایط عادی زندگی برای مردم غزه نیستند. ضمن اینکه چنین وابستگی بلند مدت و همه جانبه ای مسلماً به احساس عزت و استقلال مردم و جوانان غزه آسیب خواهد زد. البته مردم غزه علیرغم وجود شرایط سخت محاصره، دست از حمایت حماس نکشیده و از روش های خلاقانه ای چون بالن های آتش زا برای مقاومت در قبال اشغال و محاصره استفاده می کنند. اما به نظر می آید سازمان های خیریه بین المللی اگر واقعا به دنبال بهبود شرایط زندگی مردم هستند، باید به شکلی جدی تر به دنبال پایان محاصره این منطقه باشند. تلاش برای محکومیت سیاست های غیرانسانی رژیم صهیونیستی در مجامع بین المللی و به چالش کشیده شدن این رفتار غیرقانونی، و ارائه تصویر واقعی از رنج وسختی مردم غزه، رویکرد مؤثرتری از تأمین موقت برخی تجهیزات و امکانات خواهد بود. برخی کشورهای عربی با بستن چشم خود به روی واقعیت ها، به دنبال "تطبیع" یا عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی هستند، در حالی که باید به دنبال بازنمایی رفتار وحشیانه وغیرعادی اسرائیل با مردم فلسطین بود. رژیمی که از فرمول های ریاضی برای محاسبه میزان مواد غذایی مورد نیاز ساکنان غزه استفاده می کند تا بتواند از کنترل ورود غذا به عنوان ابزاری جهت اعمال فشار استفاده کند[6]، به هیچ وجه عادی نیست.

بنابراین حتی بر فرض مهار کورونا در غزه، مشکلات روزمره مردم مانند بیماری و مرگ و میر، بیکاری، نبود امکانات اولیه زندگی، و نبود آرامش روانی، ادامه خواهد داشت. البته شاید این همه گیری و مصائب ناشی از آن برای غزه، توجه انسان های آزاده ای که هنوز وجدان های بیداری دارند را به خود جلب کند و بتواند نقطه شروعی بر مطالبه جهانی جدی تری پیرامون توجه و پیگیری مشکلات مردم غزه باشد.

الهام کدخدایی – هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان

مرتضی غضنفرپور – دانشجوی مطالعات فلسطین، دانشکده مطالعات جهان

[1] پاندمی

[2]  https://www.aljazeera.com/features/2020/12/26/covid-in-besieged-gaza-a-blockade-inside-a

2 www.aa.com.tr/en/latest-on-coronavirus-outbreak/coronavirus-cases-rising-in-arab-countries/2095991

[3]www.devex.com/news/covid-19-threatens-the-vision-of-thousands-in-the-palestinian-territories-98252

[4]  https://www.nytimes.com/2021/01/01/world/middleeast/israel-coronavirus-vaccines.html

[5]   https://electronicintifada.net/blogs/omar-karmi/israels-vaccine-rollout-excludes-palestinians

5   https://www.aa.com.tr/ar/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%B1%D8%B3%D9%84-%D8%A5%D9%84%D9%89-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A7-%D9%84%D8%AA%D8%B4%D8%AE%D9%8A%D8%B5-%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7/1798884

6 www.aa.com.tr/ar/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9/%D9%81%D8%AD%D9%88%D8%B5%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%B4%D8%AE%D9%8A%D8%B5-%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%AA%D8%B5%D9%84-%D8%BA%D8%B2%D8%A9-%D8%A8%D8%AA%D8%A8%D8%B1%D8%B9-%D9%85%D9%86-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7-/1851168

[6]gisha.org/graph/2387